Bizden Haberler
ŞİRKETLERDE HİSSE SATIŞI
Eski Bir Şirket Hissesi Devralınırken Borçlarla İlgili Hangi Tedbirler Alınmalıdır?
Devir Alınırken Borçlarla ilgili Sorular ;
1-Limited ve anonim şirketlerde hisse devri yapıldıktan sonra, mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatlardan yeni ortaklar(yeni hisse alanlar) sorumlu olabilir mi?
2-Limited ve anonim şirketlerde hisse devri yapıldıktan sonra, mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatlardan şirketin kendisi ile yeni kanuni temsilciler (Limited şirketlerde şirket müdürü, anonim şirketlerde yönetim kurulu başkanı ve üyeleri) sorumlu olabilir mi?
3- Mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatlardan şirketin sorumlu olmaması için hisse devri sırasında hangi tedbirler alınmalıdır?
Şeklindedir. Sözü edilen sorulara ilişkin açıklamalar 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun 329, 365, 371, 573, 549, 553, 602 ve 623.Maddelerinde yapılmış olup,
özetle şöyledir:
Ticaret hukukun temel ilkelerinden birisi ortakların, şirketlerin özel borçlarından dolayı sorumsuzluğudur. Nitekim Türk Ticaret Kanununun 573/II. Maddesi uyarınca limited şirket ortakları, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle yükümlüdür. Ticaret Hukukunda ortakların bu sorumluluğuna “sınırlı sorumluluk” denilmektedir. Bu sorumluluk uyarınca şirketin üçüncü kişilere olan borçlarından dolayı ve şirket alacaklılarına karşı ortağın, hiçbir şekilde sorumluluğu ve bu borçları karşılamak gibi bir mükellefiyeti bulunmamaktadır. Bir başka ifadeyle, şirket alacaklıları, ortaktan doğrudan ya da dolaylı olarak kişisel herhangi bir talepte bulunamaz.
Yine, Türk Ticaret Kanununun 329/II.Maddesi uyarınca anonim şirket pay sahipleri sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumludur.
Bu nedenle, limitet ve anonim şirketlerde hisse devri yapıldıktan sonra, mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatlardan yeni ortaklar(yeni hisse alanlar) sorumlu değildir.
a-Anonim Şirketlerde Özel Borç Yükümlülüğü:
aa) Türk Ticaret Kanununun 365.Maddesi uyarınca anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur.
ab)Türk Ticaret Kanununun 329.Maddesi uyarınca anonim şirketler, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumludur.
ac)Türk Ticaret Kanununun 371/2.Maddesi uyarınca anonim şirketi temsile yetkili olanların, üçüncü kişilerle, işletme konusu dışında yaptığı işlemler de şirketi bağlar.
ad) Türk Ticaret Kanununun 371/5.Maddesi uyarınca temsile veya yönetime yetkili olanların, görevlerini yaptıkları sırada işledikleri haksız fiillerden şirket sorumludur.
b-Anonim Şirketlerde Cezai Sorumluluklar:
ba-Türk Ticaret Kanununun 549.Maddesi uyarınca şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanlar sorumludur. Bu maddeye aykırı hareket edenler, aynı kanunun 562/8.Maddesi uyarınca 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılırlar.
bb-Türk Ticaret Kanununun 553.Maddesi uyarınca yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri takdirde, kusurlarının bulunmadığını ispatlamadıkça, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.
c-Limited Şirketlerde Özel Borç Yükümlülüğü:
ca) Türk Ticaret Kanununun 602.Maddesi uyarınca limitet şirketler, borç ve yükümlülükleri dolayısıyla sadece malvarlığıyla sorumlu tutulur.
cb)Türk Ticaret Kanununun 623.Maddesi uyarınca şirketin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. Şirketin sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir.
Buna göre, Hisse devirlerinden sonra sorun yaşamamak için yapılması gerekenler;
- Limited ve anonim şirketlerde hisse devri yapıldıktan sonra, mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatlardan şirketin kendisi malvarlığı ile sorumludur. Yeni kanuni temsilciler (Limited şirketlerde şirket müdürü, anonim şirketlerde yönetim kurulu başkanı ve üyeleri) sorumlu değildir.
- Anonim şirketlerde hisse devri yapıldıktan sonra, mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatların ortaya çıkması halinde Türk Ticaret Kanununun 549.Maddesi uyarınca “gerçeğin saklanmış bulunması” fiili işlendiğinden, aynı kanunun 562/8.Maddesi uyarınca eski yönetim kurulu üyeleri hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası uygulanır.
3- Mali tablolarda yer almayan çek ve senetler ile kayıtlarda yer almayan teminatlardan şirketin sorumlu olmaması açısından ve mahkemelerde açılacak davalar için kanıt oluşturmak amacıyla hisse devri sırasında aşağıdaki tedbirler alınmalıdır:
a-Bastırılmış çekler bankalardan bilgi alınmak suretiyle sayılarak kayıtlara göre verilen çek sayısı ile birebir karşılaştırılmalıdır. Farklılığın bulunması halinde tutanak düzenlenerek bu tutanak noter onayından geçirilmelidir.
b-Düzenlenmiş senetler, taahhütnameler ve borç altına sokacak sözleşmeler liste halinde yazılmalı ve kayıtlarla karşılaştırılarak farklılığın bulunması halinde tutanak düzenlenerek bu tutanak noter onayından geçirilmelidir.
c-Stok sayımları yapılmalı listeler halinde düzenlenmelidir. Kayıtlarla karşılaştırılarak farklılığın bulunması halinde tutanak düzenlenerek bu tutanak noter onayından geçirilmelidir.
d-Aşağıdaki hesap kalanları envanter defterine yazılarak Noter Onayından geçirilmelidir.
|
Aktif Hesaplar |
Pasif Hesaplar |
|
100- Kasa |
300-400-Krediler |
|
101-Alınan Çekler |
320-420-Satıcılar |
|
102- Bankalar |
321-421-Borç Senetleri |
|
103- Verilen Çekler |
326-426-Alınan Depozito ve Teminatlar |
|
120- Alıcılar |
327- Diğer Ticari Borçlar |
|
121-221- Alacak Senetleri |
331-431-Ortaklara Borçlar |
|
126-226-Verilen Depozito ve Teminatlar |
335- Personele Borçlar |
|
150-151-152-153 Stoklar |
336-436-Diğer Çeşitli Borçlar |
|
159- Verilen Sipariş Avansları |
340-Alınan Sipariş Avansları |
Şirket Satın Alırken Sormanız Gereken Anahtar Sorular
İş hakkında bilgi edinin
● Soru: Bana işiniz hakkında bilgi verir misiniz?
● Burada aradığınız cevap net, açık ve odaklanmış bir şekilde Satıcının işini iyi bildiğini anlatan bir cevaptır.
● Eğer mevcut şirket sahibi işini tek cümlede anlatamıyorsa burada ya büyük bir fırsat ya da fazla dağılmışlık söz konusudur.
● Genelde işini çok net bir şekilde anlatabilen şirket sahiplerinin şirketlerinin daha karlı ve odaklanmış şirketler olduklarını göreceksiniz.
Neden şirketi satıyorlar?
● Soru: Gerçekten neden şirketinizi satıyorsunuz?
● Şirket sahiplerinin şirketlerini datmaları için birçok neden vardır: emeklilik, hastalık, sıkıntı, yeni fırsatlar, nakite dönme, boşanma, taşınma...
● Sebep ne olursa olsun tek gerçek şirket sahibinin şirketini satmak istemesidir. Sizin de bunun gerçek nedenini bulmanız gerekmektedir.
● Size verilen bilgiler içerisindeki çelşkilere dikkat etmelisiniz. Daha fazla soru sorarak ve bilgi alarak dikkat etmeniz gereken noktaları ortaya çıkarmalısınız.
Şirketin geçmişi
● Soru: Şirketin geçmişi nasıldır?
● Şirketin nasıl geliştiğini, dinamiklerini ve gelişiminin hangi aşamasında olduğunu anlamak çok önemlidir.
● Uzun süre faaliyette bulunmuş bir şirketin rakiplerine karşı nasıl konumlandığını öğrenmelisiniz. Pazar payı geri mi gidiyor yoksa artıyor mu? Müşteriler şirketi nasıl görüyor? Geçmişte mi daha karlıydı şimdi mi?
Satıcının geçmişini kontrol edin
● Soru: Geçmişinizi anlatır mısınız?
● Şirket sahibinin işin hangi bölümüyle daha aktif olduğunu öğrenmeniz ileriye dönük planlarınızda ve ekibinizi kurarken önemli olacaktır.
Şirket patrona dayalı mı işliyor?
● Soru: Ne kadar tatile çıkıyorsunuz?
● Bunu tatil sürenizi hesaplamak için sormuyorsunuz. Aksine işin ne kadarının patron tarafından yürütüldüğünü ve çalışanların kapasitelerinin ne olduğunu anlamak için sormanız gerekiyor.
● Patronun hiç tatile çıkmamasının çeşitli nedenleri olabilir: güvensizlik, performansı düşük çalışanlar, işkoliklik, şirket sahibinin işin sürdürülebileceğine inanmaması vb.
Şirketin en iyi yaptığı şey nedir?
● Soru: Müşteriler ve rakipler şirketinizin en iyi yaptığı şeyin ne olduğunu söylüyorlar?
● Kesinlikle müşteriler ve rakipler ile görüşün. Şirket sahibinin size anlattıklarıyla diğerlerinin size anlattıklarının karşılaştırılması iş planının ne kadar iyi uygulandığı konusunda size bir işaret verir.
Şirket sahibininki de dahil olmak üzere maaşlar hakkında bilgi alın
● Soru: Şirket genelinde maaşlar nedir ve siz ne kadar ücret alıyorsunuz?
● Şirketin tüm maaşlarının belgelendiğinden emin olun, belgelenmemiş gider ve gelirler ilerisi için belirsizlik yaratır, rakamlardan emin olamazsınız ve de en önemlisi yasadışıdır.
● Şirketi satın aldıktan sonra size anlatılandan farklı bir ücret tablosuyla karşılaşmak tüm planlarınızı değiştirebilir.
Aile bağlarını sorgulayın
● Soru: Şirket bünyesinde aileden çalışanlar var mı?
● Aile üyelerinden çalışanlar varsa bu kişilerin rollerini ve siz satın aldıktan sonra devam edip etmeyi düşünmediklerini öğrenin.
● Bu aile üyelerinin satış müzakerelerinde söz hakları olup olmadığı bilgisini alın.
Şirket sahibinin katkısı
● Soru: Satış sonrası şirkette kalıp birikimlerinizi aktaracak mısınız?
● Şirketi kuran ve belli bir noktaya getiren kişilerin birikimlerinden her zaman yararlanabilirsiniz.
Büyüme potansiyeli var mı?
● Şirket hangi noktaya kadar büyüyebilir?
● Bu soruya verilen cevaplara dikkat etmeli ve iyi sorgulamalısınız. Genelde satıcılar şirketin potansiyelinin çok fazla olduğunu, doğru insanla karın kısa zamanda karlanabileceğini söyleyeceklerdir. Eğer bu doğruysa neden kendileri bu başarıyı gerçekleştirememişlerdir, kısıtları ve ihtiyaçları nedir öğrenin.
● Şirket sahibinin bahsettiği büyümenin gelmesi için spesifik olarak yapılması gerekenler nelerdir?
Finansman koşulları
● Soru: Şirketi satın alırken vadeli ödeme yapılabilir mi?
● Şirket sahibine tüm tutarın peşin ödenmesi yerine bir kontrat veya sözleşme yaparak toplam tutarı vadelere bölmenin mümkün olup olmadığını sorun.
● Size tutarın bir kısmının vadelere bölünmesinin mümkün olmadığını söylerlerse umutsuzluğa kapılmayın. İstenen toplam tutarın %30-%50’sine sahip olduğunuz müddetçe doğru bir sözleşme hazırlayarak şirket sahiplerini ödemenin bir kısmını vadeli yapmaları için ikna edebilirsiniz.
● Eğer satıcı hiçbir şekilde vade yapmaya ikna olmuyorsa ve tümünü peşin ödemek sizin planlarınıza uymuyorsa başka şirketlerle ilgilenmeye başlayabilirsiniz. Çoğu şirket sahibi potansiyel alıcılara vade yapacaktır.
Rakipleri iyi çalışın
● Soru: En güçlü rakipler kimlerdir ve bunlar hakkında en detaylı bilgileri nereden edinebilirim?
● Bu bilgileri bir an önce alarak araştırmanıza başlayın.
● Şirketlerin rakiplerini iyi araştırmaları satış ve pazarlama ekiplerinin de ne kadar iyi işlendiğini gösteren bir işarettir.
● Rakiplerin güçlü ve zayıf yönlerini iyi analiz ederek şirket ile ilgili geliştirme planlarınızı hazırlamaya başlayın.
Şirketi ziyaret edin
● Alacağınız veya ortak olacağınız şirketi mutlaka ziyaret edip inceleyin.
● Şirketin mevcut haliyle başarılı bir şirket görüntüsünde olup olmadığına kendi kendinize sorun.
Şirket eşittir şirket sahibi mi?
● Çoğu şirket sahibi bu soruya şirketin kendisinden bağımsız olarak işlediği cevabını verecektir.
● Şirket sahibinin şirketten ayrılınca bunun nasıl bir etkisi olacağını hesaplamanız gerekiyor. Tüm bölümlerde şirket sahibinin etkisinin ne olduğu ve onun olmadığı bir ortamda sizin ne yapacağınızı bilmeniz çok önemlidir.
En büyük itici güç nedir?
● Eğer işe yeni baştan başlıyor olsaydınız neyi farklı yapardınız veya yeni şirket sahibine nereye odaklanması gerektiğini söylersiniz?
İş planını isteyin
● Soru: İş planınız nedir?
● İş planı varsa bir kopyasını isteyin. Yoksa neden olmadığını öğrenin, eğer yoksa bu plansızlık ve verimsizliği gösteren bir işarettir.
● İş planı olmayan bir şirket pervanesiz bir gemi gibidir.
En büyük zorlukları belirleyin
● Soru: Gelecekte şirketin karşısına çıkabilecek en büyük zorluklar nelerdir?
● Satıcılar kendi şirketlerini değerlendirirlerken fazla koruyucu olabilirler.
● Şirketin sürekli olarak performansını analiz ettiğini ve doğrularını, yanlışlarını, geliştirme projelerini gözden geçirdiğinden emin olun ve raporları isteyin.
Ömer KAYA
SMMM.B-Denetçi